Astrokalender voor juni 2016 - hemel.waarnemen.com

00:04: Overgang van Io

Vannacht is een overgang van de Jupitermaan Io en van Io's schaduw over de planeetschijf van Jupiter bijna helemaal waar te nemen. De overgang begint om 0:04 uur, op het moment dat Io voor de Jupiterschijf verschijnt, en eindigt om 2:20 uur, op het moment dat Io de Jupiterschijf weer achter zich laat. Tussen beide gebeurtenissen in is waar te nemen hoe Io's schaduw de schijf van Jupiter betreedt (om 01:20 uur). Voor het bekijken van een overgang of een schaduwovergang is een redelijk grote telescoop nodig. Zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer details.

donderdag 2 juni

Juni is een goede maand om de bolhoop M13, ook bekend als de Herculescluster, waar te nemen. M13 is te vinden in het sterrenbeeld Hercules, heeft een magnitude van 5,9m en een schijnbare afmeting van 16,6’. De opkomst van dit object is om 14:53 uur, de ondergang om 12:26 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 01:42 uur, op 74° boven de horizon. Zoek een donkere waarneemplaats en kijk rond Nieuwe Maan, bijvoorbeeld in de dagen rond 5 juni. Voor het vinden van een donker en maanloos moment, zie de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon. Zie voor andere mooie en opvallende deepsky-objecten de pagina Deepsky-objecten per maand. Foto: DSS.

vrijdag 3 juni

01:00: Kaartje

De meteorenzwerm ω-Scorpiiden bereikt zijn maximum. Rond 1:00 uur staat de radiant van de zwerm in het hoogste punt (op 18°) aan de hemel. Onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm zo'n 5 meteoren per uur te verwachten. Rond 4:30 uur gaat het schemeren en om 5:23 uur komt de Zon op. De Maan komt om 4:43 uur op, is voor ongeveer 7% verlicht en stoort niet erg. Er is dan bij ons ieder uur slechts een enkele meteoor van deze zwerm zichtbaar. Samen met meteoren van andere zwermen, en sporadische meteoren, zijn er in totaal circa 4 “vallende sterren” per uur te zien. De piek van deze zwerm is relatief laag en de duur van het maximum is met 6 dagen vrij kort, waardoor er ook in totaal maar weinig meteoren te zien zijn. Zie de pagina ω-Scorpiiden 2016 voor meer details voor deze zwerm. Zie ook Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen.

05:38: Laatste maansikkel

Als het weer meewerkt is vanochtend, voor de volgende Nieuwe Maan, de laatste keer dat we de dunne maansikkel kunnen waarnemen. Het is op dit moment 2,2 dagen voor Nieuwe Maan; de Maan is voor 5,8% verlicht en afnemend. De maansikkel heeft een breedte aan de hemel van 1,9’ en is met moeite aan het eind van de nacht, kort voor zonsopkomst, zichtbaar. Bijgaand kaartje toont de Maan om 05:04 uur in het sterrenbeeld Ram, op een hoogte van slechts 2,3° boven de horizon, in het oostnoordoosten. De Zon staat nu 7,2° lager aan de hemel dan de Maan. De Maan komt om 04:43 op, 0,7 uur voor de Zon. De schijnbare afstand tussen Zon en Maan is nu 27,9°. Een waarneemplaats met goed zicht op de horizon is aan te bevelen. Een verrekijker kan helpen om de Maan te zien. Anders dan de laatste maansikkel speelt de eerste verschijning van de jonge Maan een rol in een aantal kalenders, om het begin van een nieuwe maand aan te duiden. De laatste dunne maansikkel is gewoon een mooi verschijnsel aan de sterrenhemel. De pagina Eerste en laatste maansikkels geeft alle verschijningen en meer uitleg.

08:37: Saturnus in oppositie

Saturnus is in oppositie. De planeet staat nu tegenover de Zon aan de hemel, is daardoor de hele nacht zichtbaar en staat bovendien relatief dicht bij de Aarde. Dat laatste zorgt ervoor dat de planeet zowel groot als helder aan de hemel staat. Dit is een ideaal moment om Saturnus waar te nemen. Saturnus is met het blote oog als een heldere “ster” vrij gemakkelijk aan de hemel te vinden. Al met een verrekijker op een statief zijn de beroemde ringen van de reuzenplaneet te onderscheiden. Met een telescoop kunnen meer details, zoals de schaduw van de ring op de planeet en de scheidingen in de ringen worden waargenomen, evenals de grootste manen van Saturnus. Zie de maandelijkse slingerdiagrammen voor de manen van Saturnus. De helderheid van Saturnus bedraagt +0,2m, zijn schijnbare diameter is 18,4”. We vinden de planeet in het sterrenbeeld Slangendrager. Voor een waarnemer in Utrecht bereikt de planeet rond 01:40 uur zijn maximale hoogte van slechts 17°, zie deze hemelkaart. Voor meer informatie over de positie en zichtbaarheid van de planeet, zie het hoofdstuk Saturnus. De pagina opposities van Saturnus bevat meer details voor deze en andere opposities van Saturnus. Op die pagina zijn ook oppositiekaarten te vinden.

12:55: Maan in het perigeum

De Maan is in het punt van zijn baan dat het dichtst bij de Aarde ligt: het perigeum. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt 361140 km. De schijnbare diameter van de Maan is groter dan gemiddeld (33’05,3”), door de kleinere afstand. De Maan is op dit moment afnemend, voor 3% verlicht en is aan het eind van de nacht, kort voor zonsopkomst, te zien. Het kaartje toont de Maan om 05:04 uur in het sterrenbeeld Ram, op een hoogte van slechts 2,3° boven de oostnoordoostelijke horizon. Zie ook de interactieve applet Verschijnselen van de Maan.

zaterdag 4 juni

De maand juni is zeer geschikt om de bolhoop M12 waar te nemen. De bolhoop staat in het sterrenbeeld Slangendrager, heeft een magnitude van 6,6m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 14,5’. De opkomst van dit object is om 19:46 uur, de ondergang om 07:28 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 01:39 uur, op 36° boven de horizon. Foto: DSS.

zondag 5 juni

05:00:

Het is Nieuwe Maan. De Maan staat vanaf de Aarde gezien in de richting van de Zon, zodat de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd is en de verre zijde van de Maan wordt verlicht. Daarnaast staat de Nieuwe Maan alleen bij daglicht boven de horizon. Vanwege deze twee oorzaken kunnen we de Maan op dit moment niet waarnemen. De nachten rond Nieuwe Maan zijn donkerder dan gemiddeld en de week rond Nieuwe Maan is uitermate geschikt om deepsky-objecten waar te nemen. De Maan beweegt 5,9° ten zuiden langs de Zon, en er vindt bij ons geen eclips plaats. Zie ook de maandelijkse maanfasekalender.

10:45:

Mercurius is in grootste westelijke elongatie en te vinden aan de ochtendhemel. Mercurius staat op een afstand van 24°11’ ten westen van de Zon, beweegt voor de Zon uit en komt 's ochtends voor de Zon op. De helderheid van de binnenplaneet is +0,7m, hij is voor 37% verlicht en zijn schijnbare diameter is 8,2”. De planeet komt om 04:40 uur op, 00:42 uur voor de Zon. Aan het begin van de burgerlijke schemering, rond 04:34 uur, staat Mercurius 1° onder de horizon, in het oostnoordoosten. Dit is dus een zeer ongunstige ochtendverschijning (zie Waardoor zijn Mercurius en Venus soms ver van de Zon slecht zichtbaar? in de veelgestelde vragen voor meer informatie over de wisselende zichtbaarheid van Mercurius met de seizoenen). Zie ook de horizonkaart voor deze ochtendverschijning. De grootte van het stipje op de kaart is een maat voor de helderheid. Na de grootste elongatie is Mercurius helderder dan ervoor. Om Mercurius waar te nemen kan het gebruik van een verrekijker van pas komen. Voor een lijst met ochtend- en avondverschijningen, zie de tabel Grootste elongaties van Mercurius.

maandag 6 juni

Dit is een goed moment in het jaar om de bolhoop M10 op te zoeken. De bolhoop staat in het sterrenbeeld Slangendrager, heeft een helderheid van 6,6m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 15,1’. Het object komt om 19:59 uur op, gaat om 07:19 uur onder en staat om 01:41 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 34° boven de horizon. Om een relatief helder en scherp object als deze bolhoop waar te nemen is een verrekijker op statief al voldoende, maar met een kleine telescoop zijn uiteraard meer details te zien. Foto: DSS.

22:19:

Vanavond kunnen we, onder gunstige omstandigheden, de eerste maansikkel zien na de afgelopen Nieuwe Maan. Het is 1,7 dagen na Nieuwe Maan; de Maan is wassend en voor 4,3% verlicht. De schijnbare breedte van de maansikkel bedraagt 1,4’ en is aan het begin van de avond te zien, kort na zonsondergang. Bijgaand kaartje toont de Maan om 22:15 uur in het sterrenbeeld Tweelingen, op een hoogte van slechts 5,2° boven de westnoordwestelijke horizon. Op dit moment staat de Maan 9,1° hoger aan de hemel dan de Zon. De Maan gaat om 23:01 onder, 1,1 uur na de Zon. De afstand aan de hemel tussen Zon en Maan is nu 23,9°. Een waarneemplaats met goed zicht op de horizon is aan te raden. Een verrekijker kan helpen om de Maan gemakkelijker te vinden. In verschillende traditionele kalenders luidt de eerste verschijning van de jonge maansikkel het begin van een nieuwe maand in; ons woord maand komt dan ook van Maan. Los daarvan ziet een jonge maansikkel aan de hemel er fraai uit. Meer verschijningen en uitleg zijn te vinden op de pagina Eerste en laatste maansikkels. De applet Verschijnselen van de Maan geeft meer informatie over de Maan.

23:49: Venus is in bovenconjunctie met de Zon. De binnenplaneet beweegt vanaf de Aarde gezien achter de Zon langs. Venus staat op dit moment dicht bij de Zon aan de hemel en is hierdoor onzichtbaar. Venus beweegt vanaf de Aarde gezien precies achter de Zon langs en wordt bedekt door de zonneschijf. Voor de zichtbaarheid van de planeet heeft dit geen gevolgen; de planeet stond immers al te dicht bij de Zon om te worden waargenomen. Voor de conjunctie bevond Venus zich aan de ochtendhemel, erna staat de planeet aan de avondhemel.

dinsdag 7 juni

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de bolhoop M62 op te zoeken. M62 is te vinden in het sterrenbeeld Slangendrager, heeft een magnitude van 6,6m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 14,1’. De opkomst van dit object is om 22:50 uur, de ondergang om 04:28 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 01:41 uur, op slechts 8° boven de horizon. Een waarneemlocatie met een goede blik op de zuidelijke horizon is daardoor noodzakelijk om de bolhoop waar te nemen. Foto: DSS.

08:00: Kaartje

De meteorenzwerm Arietiden bereikt zijn maximum. Rond 11:30 uur staat de radiant van de zwerm in het hoogste punt (op 61°) aan de hemel. Onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm zo'n 55 meteoren per uur te verwachten. Rond 4:30 uur gaat het schemeren en om 5:21 uur komt de Zon op. De Maan stoort niet. Het beste moment om Arietiden waar te nemen is rond 1:45 uur (zie het kaartje). De radiant staat op dat moment zo'n 10° onder de noordnoordoostelijke horizon; erg ongunstig. Er is dan bij ons ieder uur niet meer dan één meteoor zichtbaar van deze zwerm. In totaal zijn er, door meteoren van andere zwermen en sporadische meteoren, circa 4 “vallende sterren” per uur te zien. De piek van deze zwerm is relatief hoog, maar de duur van het maximum is met 7 dagen vrij kort, waardoor het totaal aantal meteoren in deze zwerm toch niet al te groot is. Meteoren waarnemen kan zonder speciale instrumenten. Het blote oog, een heldere hemel, een ligstoel en wat geduld zijn de belangrijkste ingrediënten. Zie de detailpagina Arietiden 2016 voor meer informatie over deze meteoren. Zie ook Wat zijn vallende sterren? en Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen.

22:45: Alle manen staan ten oosten van Jupiter

Tussen 22:45 en 1:54 uur (08/06) nemen we alle grote Jupitermanen ten oosten van de planeetschijf waar. Van binnen naar buiten: Io, Europa, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 18° boven de westelijke horizon. De Zon staat 13° onder de horizon. Voor het waarnemen van de manen van Jupiter is een verrekijker op statief al genoeg. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter.

vrijdag 10 juni

00:33: Io in conjunctie met Europa

Jupiters satelliet Io staat 6,4” ten noorden van Europa. Jupiter staat boven de westelijke horizon, op een hoogte van 14°, en goed zicht op de horizon is nodig om dit te kunnen zien. De Zon staat 14° onder de horizon. Voor het waarnemen van de Galileïsche manen is een verrekijker op statief al voldoende. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

zaterdag 11 juni

13:59: Flora in oppositie

De planetoïde 8 Flora is in oppositie. Het kleine planeetje, in het sterrenbeeld Slangendrager, heeft nu een helderheid van slechts +9,4m. Er is daarom een telescoop met redelijke opening nodig om het object te kunnen zien. Flora bereikt een maximale hoogte boven de horizon van circa 20°. Dit gebeurt rond 01:43 uur, en geldt strikt genomen voor een waarnemer in Utrecht. Klik op het kaartje hiernaast voor een grotere kaart, met de positie van de planetoïde en sterren tot magnitude +10,4m. Kijk op deze detailpagina voor meer informatie over de oppositie van Flora.

zondag 12 juni

00:28: Overgang van Europa

Vannacht zijn overgangen van Europa en haar schaduw over de planeetschijf van Jupiter volledig te zien. Om 0:28 uur zien we het begin van de schaduwovergang wanneer Europa's schaduw op het oppervlak van Jupiter verschijnt, en duurt tot 0:41 uur, op het moment dat Europa de Jupiterschijf weer achter zich laat. Voor het waarnemen van een overgang of een schaduwovergang is een redelijk grote telescoop nodig. Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen.

00:41: Alle manen staan ten westen van Jupiter

Tussen 0:41 en 1:39 uur nemen we alle grote Jupitermanen ten westen van de planeetschijf waar. Van binnen naar buiten: Europa, Io, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 8° boven de horizon, in het westen, en goed zicht op de horizon is nodig om dit te kunnen zien. De Zon staat 14° onder de horizon. Om de Galileïsche manen van Jupiter te bekijken is een stabiele verrekijker voldoende. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter.

10:10:

De Maan is in de fase van Eerste Kwartier. De rechter helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de avond en vroege nacht zichtbaar. Rond, en vooral voor Eerste Kwartier is een goed moment om het maanoppervlak waar te nemen; Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan komt de Zon net op. Hierdoor werpen bergen en kraterranden lange schaduwen, wat een extra diepte-effect veroorzaakt, en het maanoppervlak krijgt daarmee, bekeken door een kijker, een duidelijk driedimensionaal karakter.

dinsdag 14 juni

23:19: Europa in conjunctie met Ganymedes

De Galileïsche maan Europa staat 7,2” ten noorden van Ganymedes. Jupiter staat op een hoogte van 23° boven de westzuidwestelijke horizon. De Zon staat 9° onder de horizon, in de schemering. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

woensdag 15 juni

14:01: Maan in het apogeum

De Maan is in het punt van zijn baan dat het verst van de Aarde ligt: het apogeum. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt 405024 km. Door de grotere afstand lijkt de Maan nu kleiner aan de hemel te staan dan gemiddeld: 29’30,2”. De Maan is wassend, voor 75% verlicht en is met name 's avonds (in het zuiden) en in de vroege nacht (in het westen) goed te zien. Het kaartje toont de Maan om 22:51 uur in het sterrenbeeld Maagd, op 27° boven de horizon, in het zuiden. Met een verrekijker, het liefst op statief, zijn, vooral op de grens tussen licht en donker op de Maan, de maankraters goed te zien. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

donderdag 16 juni

Dit is een goed moment in het jaar om de bolhoop M14 te bekijken. M14 staat in het sterrenbeeld Slangendrager, heeft een magnitude van 7,6m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 11,7’. Het object komt om 19:56 uur op, gaat om 07:25 uur onder en staat om 01:42 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 35° boven de horizon. Foto: DSS.

00:26:

De Maan bedekt κ Virginis, een ster van magnitude +4,2 in het sterrenbeeld Maagd. Om 00:26 uur verdwijnt de ster achter de onverlichte rand van de Maan en om 01:42 komt deze weer tevoorschijn, nu aan de verlichte maanrand. In Utrecht staat de Maan dan 21°, respectievelijk 13° boven de horizon. De Maan is voor 82% verlicht. De details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België zijn te vinden in deze tabel.

23:39: Overgang van Io

In de nacht van 16 op 17 juni is een overgang van de Jupitermaan Io en van Io's schaduw over de planeetschijf van Jupiter in zijn geheel te zien. De schaduwovergang begint om 23:39 uur, op het moment dat Io's schaduw op het oppervlak van Jupiter verschijnt, en eindigt om 0:39 uur, op het moment dat Io de Jupiterschijf weer achter zich laat. Voor het bekijken van een overgang of een schaduwovergang is een telescoop met redelijk grote opening nodig. Voor meer details en andere verschijnselen, zie deze tabel.

maandag 20 juni

13:02:

Het is Volle Maan. De Maan staat tegenover de Zon aan de hemel. We zien hierdoor de Maan vrijwel de hele nacht, en de verlichte kant van de Maan is naar de Aarde gekeerd. Hoewel de Maan als geheel op dit moment erg goed te zien is, zijn er weinig details op de Maan zichtbaar. Voor een waarnemer in het midden van het deel van de Maan dat naar de Aarde toe gekeerd is staat de Zon in het zenit, en doordat het zonlicht vanuit de richting van de Aarde komt zien we vanaf de Aarde geen schaduwen van bergen en kraters, zodat er nauwelijks contrast is in het maanbeeld. Daar komt nog bij dat de Volle Maan andere, zwakkere hemelobjecten overstraalt, zodat deze niet of nauwelijks zichtbaar zijn.

dinsdag 21 juni

00:34: Vandaag begint de zomer op het noordelijk halfrond: het zomersolstitium vindt plaats. De Zon staat vandaag boven de Kreeftskeerkring en op maximale hoogte voor een waarnemer in onze streken. Voor ons is dit de langste dag van het jaar, en dus de kortste nacht; na vandaag gaan de nachten weer lengen. Dit is echter niet de dag waarop de Zon het vroegst opkomt of het laatst ondergaat — dat gebeurt rond de 17e respectievelijk 24e, zie Waardoor gaat de Zon na 21 juni nog later onder? en de pagina Daglicht in 2016. De lente telde 92,75 dagen, onze zomer zal 93,66 dagen duren. De elliptische baan van de Aarde om de Zon is verantwoordelijk voor het feit dat de seizoenen niet even lang zijn; wanneer de Aarde verder van de Zon verwijderd is in haar baan, beweegt zij langzamer. Hierdoor duurt dat seizoen (op dit moment is dat in de zomer) langer. Doordat de Aarde duidelijk verder van de Zon staat in onze zomer, en dichter bij de Zon in onze winter, zijn op het noordelijk halfrond de zomers meetbaar minder warm en de winters minder koud dan op het zuidelijk halfrond. Voor meer details, zie de tabel de seizoenen. Dit wordt ook wel de astronomische zomer genoemd, de meteorologische zomer is al op 1 juni begonnen. Op het zuidelijk halfrond zijn de seizoenen tegengesteld aan die op het noordelijk halfrond en daar begint nu de winter.

22:53: Alle manen staan ten oosten van Jupiter

Tussen 22:53 en 1:01 uur (22 juni) nemen we alle grote Jupitermanen ten oosten van de planeetschijf waar. Vanaf Jupiter gezien zijn dat Io, Ganymedes, Europa en Callisto. Jupiter staat boven de westelijke horizon, op een hoogte van 13°, dus kies een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon. De Zon staat 11° onder de horizon. Voor het waarnemen van de manen van Jupiter is een stabiele verrekijker voldoende. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter.

woensdag 22 juni

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de sterhoop met nevel M20, ook bekend als de Trifidnevel, op te zoeken. De sterhoop met nevel is te vinden in het sterrenbeeld Boogschutter, heeft een magnitude van 6,3m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 29,0’. De opkomst van dit object is om 21:52 uur, de ondergang om 05:30 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 01:43 uur, op slechts 15° boven de horizon. Een waarneemplaats met ongehinderde blik op de zuidelijke horizon is hierdoor een vereiste om M20 goed te kunnen zien. Zoek een donkere waarneemplaats en kijk rond Nieuwe Maan, bijvoorbeeld in de week rond 4 juli. Foto: DSS.

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de nevel M8, ook bekend als de Lagoonnevel, te zien. De nevel is te vinden in het sterrenbeeld Boogschutter, heeft een magnitude van 5,8m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 90,0’. Het object komt om 22:04 uur op, gaat om 05:22 uur onder en staat om 01:45 uur in het hoogste punt aan de hemel, op slechts 14° boven de horizon. Een waarneemlocatie met een goede blik op de zuidelijke horizon is daardoor noodzakelijk om de nevel waar te nemen. Om een relatief helder, maar vaag hemellichaam als deze nevel te kunnen zien is een verrekijker op statief weliswaar voldoende, maar een telescoop is nodig om details weer te geven. Zie de pagina M8 voor meer details. Gegevens van andere fraaie deepsky-objecten zijn te vinden op de pagina Deepsky-objecten per maand. Foto: DSS.

00:01: De Maan bedekt 43 Sagittarii

De ster 43 Sagittarii, een ster van magnitude +4,9 in het sterrenbeeld Boogschutter, wordt bedekt door de Maan. Om 00:01 wordt de ster bedekt door de verlichte maanrand en om 01:11 komt deze weer tevoorschijn van achter de zeer dunne onverlichte rand. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 10° staan, aan het einde van de bedekking op 15°. De Maan is voor 98% verlicht, wat het waarnemen van de bedekking er niet gemakkelijker op maakt. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

zondag 26 juni

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de sterhoop met nevel M17, bekend als de Omega-nevel, waar te nemen. M17 is te vinden in het sterrenbeeld Boogschutter, heeft een helderheid van 6,0m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 46,0’. Het object komt om 21:10 uur op, gaat om 06:18 uur onder en staat om 01:46 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 22° boven de horizon. Voor het waarnemen van deepsky-objecten is de precieze datum minder belangrijk dan een donkere, liefst maanloze, hemel. Voor het waarnemen van een relatief helder en scherp deepsky-object als deze sterhoop met nevel is een verrekijker (op een statief) al voldoende, al geeft een (kleine) telescoop meer details weer. Voor het waarnemen van de nevel is een grotere kijker nuttig. Foto: DSS.

23:49: Europa in conjunctie met Callisto

De Galileïsche maan Europa staat 8,7” ten zuiden van Callisto. Jupiter staat boven de westelijke horizon, op een hoogte van 12°, dus kies een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon. De Zon staat 11° onder de horizon. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

maandag 27 juni

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de bolhoop M28 waar te nemen. De bolhoop staat in het sterrenbeeld Boogschutter, heeft een magnitude van 6,9m en een schijnbare afmeting van 11,2’. Het object komt om 22:09 uur op, gaat om 05:19 uur onder en staat om 01:46 uur in het hoogste punt aan de hemel, op slechts 13° boven de horizon. Een waarneemlocatie met een goede blik op de zuidelijke horizon is daardoor noodzakelijk om de bolhoop waar te nemen. Foto: DSS.

04:16:

De Maan bedekt 24 Piscium, een ster met een helderheid van +5,9m in het sterrenbeeld Vissen. Alleen het begin van de bedekking is zichtbaar vanuit Utrecht; om 04:16 verdwijnt de ster achter de verlichte maanrand, op een hoogte van 24°. De Maan is voor 58% verlicht. Zie deze tabel voor details van de bedekking voor een aantal locaties in Nederland en België.

06:00: Kaartje

De meteorenzwerm τ-Cetiden bereikt zijn maximum. Rond 9:00 uur staat de radiant van de zwerm in het hoogste punt (op 26°) aan de hemel. Zelfs onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm slechts zo'n 4 meteoren per uur te verwachten. Rond 4:30 uur gaat het schemeren en om 5:21 uur komt de Zon op. De Maan komt om 1:17 uur op, is voor ongeveer 60% verlicht en kan eventueel storen. Het beste moment om τ-Cetiden waar te nemen is rond 3:30 uur (zie het kaartje). De radiant van de zwerm staat dan ongeveer 4° onder de oostzuidoostelijke horizon; erg ongunstig. Er is dan bij ons ieder uur niet meer dan één meteoor zichtbaar van deze zwerm. In totaal zijn er, door meteoren van andere zwermen en sporadische meteoren, circa 3 “vallende sterren” per uur te zien. De piek van deze zwerm is relatief laag en de duur van het maximum is met 5 dagen vrij kort, waardoor er ook in totaal maar weinig meteoren te zien zijn. Zie de pagina τ-Cetiden 2016 voor meer details voor deze zwerm.

20:19:

De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de late nacht en vroege ochtend zichtbaar. Om de Maan te zien door een verrekijker of telescoop is de tijd rond (en met name na) Laatste Kwartier zeer geschikt. Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan gaat de Zon net onder. De bergen en kraterranden werpen hierdoor lange schaduwen, wat een extra diepte-effect veroorzaakt, en de Maan is daarmee, bekeken door een verrekijker of telescoop, duidelijk meer dan een gladde schijf. Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen.

woensdag 29 juni

16:00: Kaartje

Het maximum van de meteorenzwerm τ-Aquariden vindt vandaag plaats. Rond 6:00 uur staat de radiant van de zwerm in het hoogste punt (op 26°) aan de hemel. Onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm zo'n 7 meteoren per uur te verwachten. Rond 4:30 uur gaat het schemeren en om 5:23 uur komt de Zon op. De Maan komt om 2:42 uur op, is voor ongeveer 25% verlicht en stoort niet erg. Het beste moment om τ-Aquariden waar te nemen is rond 2:30 uur (zie het kaartje). Dat is circa 14 uur voor het maximum van deze meteoren, wat ongunstig is voor een meteorenzwerm met een dermate korte piek. Daardoor zijn ten minste 50% minder meteoren te zien dan in het ideale geval. De radiant van de zwerm staat dan ongeveer 13° boven de zuidoostelijke horizon, dus niet zeer gunstig. Er is dan bij ons ieder uur niet meer dan één meteoor zichtbaar van deze zwerm. Samen met meteoren van andere zwermen, en sporadische meteoren, zijn er in totaal circa 4 “vallende sterren” per uur te zien. De piek van deze zwerm is relatief laag en de duur van het maximum is met 4 dagen vrij kort, waardoor er ook in totaal maar weinig meteoren te zien zijn. Zie de detailpagina τ-Aquariden 2016 voor meer informatie over deze meteoren. Zie ook Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen.

donderdag 30 juni

Dit is een goed moment in het jaar om de bolhoop M22 te zien. M22 staat in het sterrenbeeld Boogschutter, heeft een helderheid van 5,1m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 24,0’. Het object komt om 22:01 uur op, gaat om 05:27 uur onder en staat om 01:46 uur in het hoogste punt aan de hemel, op slechts 14° boven de horizon. Een waarneemplaats met ongehinderde blik op de zuidelijke horizon is hierdoor een vereiste om M22 goed te kunnen zien. Helder weer en een donkere, maanloze hemel zijn belangrijker voor het waarnemen van deepsky-objecten dan de precieze datum. Een donkere locatie en een datum rond Nieuwe Maan zijn aan te raden, bijvoorbeeld in de dagen rond 4 juli. Voor het vinden van een donker en maanloos moment, zie de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon. Voor het waarnemen van een relatief helder en scherp deepsky-object als deze bolhoop is een verrekijker (op een statief) al voldoende, al geeft een (kleine) telescoop meer details weer. Zie deze detailpagina voor M22 voor meer gegevens. Gegevens van ruim 1200 andere deepsky-objecten zijn te vinden via de pagina Gegevens van sterrenbeelden. Foto: DSS.

01:38:

Mars is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting ten opzichte van de sterren om en gaat weer in de gangbare richting bewegen. Dit is het einde van Mars' oppositielus en de planeet wordt nu langzaam minder goed zichtbaar. De planeet is op dit moment met name 's avonds goed zichtbaar, maar iedere dag een beetje korter doordat de planeet steeds vroeger ondergaat. Mars is gemakkelijk met het blote oog te herkennen aan de hemel, als een heldere, roodachtige “ster”. Het beeld door een verrekijker levert een klein schijfje op, maar met behulp van een telescoop zijn de poolkappen van Mars zichtbaar. Bij een flinke vergroting zijn bovendien de donkere gebieden op het planeetoppervlak te zien, vaak veroorzaakt door enorme stofwolken. De manen van Mars zijn erg klein en met de meeste amateurtelescopen niet zichtbaar. De helderheid van Mars bedraagt -1,2m, zijn schijnbare diameter is 16,5”. We vinden de planeet in het sterrenbeeld Weegschaal. Gebruik deze hemelkaart om de planeet op te zoeken. Voor meer informatie over de positie en zichtbaarheid van de planeet, zie het hoofdstuk Mars. Zie de interactieve applet Planeetverschijnselen voor meer verschijnselen van Mars.