Astrokalender voor oktober 2024 - hemel.waarnemen.com

dinsdag 1 oktober

De oktober-editie van ZENIT is uit. Lees in dit magazine alles over sterrenkunde, ruimteonderzoek, weer en klimaat. Met iedere maand actuele sterrenhemelinformatie en ontwikkelingen uit de wetenschap beschreven door bekende onderzoekers. De redactie zit bovenop het nieuws en de actualiteiten en plaatst deze in een breder verband. Speciaal voor bezoekers van hemel.waarnemen.com is er nu een mooie aanbieding: Neem nu een proefabonnement en ontvang Zenit een half jaar (6 nummers) voor slechts €29,95. Het proefabonnement loopt automatisch af. Klik voor meer informatie.

08:17:

Vanochtend kunnen we, onder gunstige omstandigheden, de laatste maansikkel zien voor de komende Nieuwe Maan. Het is 1,3 dagen (32 uur) voor Nieuwe Maan; de Maan is afnemend en voor 2,1% verlicht. De schijnbare breedte van de maansikkel bedraagt slechts 0,6’ en is met moeite aan het eind van de nacht, kort voor zonsopkomst, zichtbaar. Bijgaand kaartje toont de Maan om 07:07 uur in het sterrenbeeld Leeuw, op slechts 8,7° boven de horizon, in het oosten. Op dit moment staat de Maan 14,9° hoger aan de hemel dan de Zon. De Maan komt om 06:03 op, 1,6 uur voor de Zon. De afstand aan de hemel tussen Zon en Maan is nu 16,5°. Een waarneemplaats met goed zicht op de horizon is aan te raden. Een verrekijker kan helpen om de dunne sikkel te zien. In tegenstelling tot de laatste maansikkel is het waarnemen van de eerste, jonge maansikkel belangrijk voor een verschillende kalenders, om het begin van een nieuwe maand aan te duiden. De laatste smalle maansikkel aan de hemel ziet er vooral erg fraai uit. Meer verschijningen en uitleg zijn te vinden op de pagina Eerste en laatste maansikkels.

woensdag 2 oktober

00:32: Bedekking van Ganymedes

Vannacht zijn een bedekking door de planeetschijf van Jupiter en verduistering van Ganymedes bijna helemaal waar te nemen. De verschijnselen beginnen om 0:32 uur met het einde van de verduistering, wanneer Ganymedes uit Jupiters schaduw tevoorschijn komt, en duurt tot 5:43 uur, op het moment dat Ganymedes weer van achter Jupiter tevoorschijn komt. In de tussentijd is waar te nemen hoe Ganymedes achter de schijf van Jupiter verdwijnt (om 03:45 uur). Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen.

02:45: Bedekking van Io

Vannacht zijn een bedekking door de planeetschijf van Jupiter en verduistering van Io volledig te zien. Om 2:45 uur zien het begin van de verduistering, op het moment dat Io in Jupiters schaduw verdwijnt, en eindigt om 6:14 uur, op het moment dat Io weer van achter Jupiter verschijnt. Voor het waarnemen van een bedekking is een telescoop nodig, voor het volgen van een verduistering is een stabiele verrekijker voldoende.

20:49:

Het is Nieuwe Maan. Vanaf de Aarde gezien staat de Maan in dezelfde richting als de Zon, zodat de verre kant van de Maan wordt verlicht en de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd is. Daarnaast staat de Nieuwe Maan alleen bij daglicht boven de horizon. Vanwege deze twee oorzaken kunnen we de Maan op dit moment niet waarnemen. De nachten rond Nieuwe Maan zijn donkerder dan gemiddeld en de week rond Nieuwe Maan is uitermate geschikt voor het waarnemen van deepsky-objecten. Er vindt in onze streken geen zonsverduistering plaats, doordat de Maan 1,2° ten zuiden langs de Zon beweegt.

21:39: Maan in het apogeum

De Maan staat in het apogeum; het punt van zijn baan om de Aarde dat het verst van de Aarde ligt. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt 406516 km. Door de grotere afstand lijkt de Maan nu kleiner aan de hemel te staan dan gemiddeld: 29’23,7”. De Maan is op dit moment afnemend, voor 0% verlicht en is, zo kort voor Nieuwe Maan, practisch onzichtbaar. Het kaartje toont de Maan om 7:29 uur in het sterrenbeeld Maagd, op slechts 1,5° boven de horizon, in het oosten. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

23:55: Volledige overgang van Io

In de nacht van 2 op 3 oktober is een overgang van de Jupitermaan Io en van Io's schaduw over de planeetschijf van Jupiter volledig te zien. De schaduwovergang begint om 23:55 uur, op het moment dat Io's schaduw op het oppervlak van Jupiter verschijnt, en duurt tot 3:22 uur, wanneer Io de schijf van Jupiter weer verlaat. Tussen beide gebeurtenissen in is te zien hoe Io voor de Jupiterschijf verschijnt (om 01:11 uur) en Io's schaduw de Jupiterschijf weer achter zich laat (om 02:05 uur). Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen.

vrijdag 4 oktober

01:01: De Maan bedekt Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). Het maximum van de bedekking gebeurt om 01:01, onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen. De samenstand is vanuit de Benelux niet of nauwelijks zichtbaar. Zie de detailpagina voor meer informatie over deze bedekking.

zaterdag 5 oktober

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om het sterrenstelsel M31, bekend als de Andromedanevel, te zien. Het sterrenstelsel staat in het sterrenbeeld Andromeda, heeft een magnitude van 3,5m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 178’. De Andromedanevel is een van de meest nabije sterrenstelsels en kan, met wat moeite en op een donkere plek, al met het blote oog worden ontwaard als een uitgestrekt wazig object aan de hemel. Doordat het stelsel op een afstand van circa 2,5 miljoen lichtjaar staat is het licht ongeveer 2,5 miljoen jaar onderweg geweest voor het ons oog bereikt! De Andromedanevel telt ongeveer tweemaal zoveel sterren als onze Melkweg. De Melkweg en M31 bewegen naar elkaar toe en zullen over circa 4,5 miljard jaar botsen, om uiteindelijk samen één groot sterrenstelsel te vormen. Door een verrekijker of telescoop zijn meer details van de Andromedanevel te zien, zoals de spriraalstructuur en de twee begeleidende sterrenstelsels M32 en M110. Dit is een circumpolair object en staat om 01:30 uur aan het hoogste punt, op een hoogte van 79°, dus vrijwel in het zenit. Een donkere locatie en een datum rond Nieuwe Maan zijn aan te raden, bijvoorbeeld in de dagen rond 2 oktober. Om een donker moment zonder Maan te vinden kunnen de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon van pas komen. Voor het zien van een relatief helder, maar vaag object als dit sterrenstelsel is een verrekijker (op statief) voldoende, maar een telescoop is nodig om details weer te geven. Zie de pagina M31 voor meer details. Gegevens van andere fraaie deepsky-objecten zijn te vinden op de pagina Deepsky-objecten per maand. Foto: DSS.

00:02: Bedekking van Europa

Vannacht zijn een bedekking door de planeetschijf van Jupiter en verduistering van Europa bijna helemaal waar te nemen. De verduistering begint om 0:02 uur, op het moment dat Europa in de schaduw van Jupiter verdwijnt, en eindigt om 5:03 uur, op het moment dat Europa weer van achter Jupiter tevoorschijn komt. In de tussentijd is waar te nemen hoe Europa achter de schijf van Jupiter verdwijnt (om 02:32 uur). Zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer details.

19:18:

Vanavond kunnen we, onder gunstige omstandigheden, de eerste maansikkel zien na de afgelopen Nieuwe Maan. Het is 2,9 dagen na Nieuwe Maan; de Maan is voor 7,6% verlicht en wassend. De schijnbare breedte van de maansikkel bedraagt 2,3’ en hij is kort na zonsondergang zichtbaar. Bijgaand kaartje toont de Maan om 19:11 uur in het sterrenbeeld Weegschaal, op een hoogte van slechts 2,4° boven de zuidwestelijke horizon. Op dit moment staat de Maan 5,0° hoger aan de hemel dan de Zon. De Maan gaat om 19:37 onder, 0,5 uur na de Zon. De schijnbare afstand tussen Zon en Maan bedraagt 32,0°. Een waarneemplaats met vrije blik op de horizon is aan te bevelen. Een eenvoudige verrekijker kan van pas komen om de Maan gemakkelijker te zien. In verschillende traditionele kalenders begint een maand bij de eerste verschijning van de dunne maansikkel na Nieuwe Maan; het begrip Nieuwe Maan hangt samen met nieuwe maand. Los daarvan ziet een jonge maansikkel aan de hemel er fraai uit. Meer verschijningen en uitleg zijn te vinden op de pagina Eerste en laatste maansikkels. De applet Verschijnselen van de Maan geeft meer informatie over de Maan.

zondag 6 oktober

Dit is een goed moment in het jaar om het sterrenstelsel NGC253, ook het Sculptorstelsel genaamd, te bekijken. NGC253 is te vinden in het sterrenbeeld Beeldhouwer, heeft een magnitude van 7,1m en een schijnbare afmeting van 25,1’. Het object komt om 21:56 uur op, gaat om 05:01 uur onder en staat om 01:31 uur in het hoogste punt aan de hemel, op slechts 13° boven de horizon. Een waarneemlocatie met een goede blik op de zuidelijke horizon is daardoor noodzakelijk om het sterrenstelsel waar te nemen. Voor het zien van een relatief helder, maar vaag object als dit sterrenstelsel is een verrekijker (op statief) voldoende, maar een telescoop is nodig om details weer te geven. Foto: DSS.

19:15: Kaartje

De Maan staat 3,6° ten zuiden van Venus (-3,9m), in het sterrenbeeld Weegschaal. De dichtste nadering vindt om 21:31 plaats, onder de horizon voor een waarnemer in de Benelux. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar op 6 oktober rond 19:15 uur. Het tweetal staat dan zo'n 4° boven de zuidwestelijke horizon, op een afstand van 11,0° van elkaar. De Zon staat slechts 2° onder de horizon. De Maan is voor 14% verlicht.

maandag 7 oktober

00:08: Alle manen west van Jupiter

Tussen 0:08 en 2:31 uur staan alle Galileïsche manen ten westen van Jupiter. In toenemende afstand van de planeet staan Callisto, Europa, Io en Ganymedes. Jupiter staat in het oosten op een hoogte van 30° boven de horizon. De Zon staat 43° onder de horizon en het is goed donker. Om de Galileïsche manen van Jupiter te bekijken is een verrekijker op statief al genoeg. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter.

06:07: Io bij Europa

Jupiters satelliet Io staat op 11,4” ten noorden van Europa. Jupiter staat boven de zuidelijke horizon, op een hoogte van 60° en de planeet is gemakkelijk te vinden. De Zon staat 17° onder de horizon en het is donker. Voor het waarnemen van de Galileïsche manen is een goede, stabiele verrekijker genoeg. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

19:56: Laetitia in oppositie

De planetoïde 39 Laetitia is in oppositie. Het kleine planeetje, in het sterrenbeeld Walvis, heeft nu een schijnbare magnitude van slechts +9,2m. Er is daarom een telescoop met redelijke opening nodig om het object te kunnen zien. Laetitia bereikt een maximale hoogte boven de horizon van circa 34°. Dit gebeurt rond 01:47 uur, en geldt strikt genomen voor een waarnemer in Utrecht. De kaart (zie hiernaast) toont de positie van de planetoïde en sterren tot een helderheid van +10,3m. Kijk op deze detailpagina voor meer informatie over de oppositie van Laetitia.

20:00: Kaartje

De Maan staat 57' ten zuiden van Antares, de helderste ster van het sterrenbeeld Schorpioen (+1,0m). De dichtste nadering gebeurt om 22:28, onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar rond 20 uur. Het tweetal staat dan in het zuidwesten, circa 2° boven de horizon, op een afstand van 1,4° van elkaar. Kies een waarneemplaats met vrije blik op de horizon. De Maan is voor 21% verlicht.

dinsdag 8 oktober

Dit is een goed moment in het jaar om de gasnevel IC59, ook de gamma Cas-nevel genaamd, op te zoeken. De gasnevel is te vinden in het sterrenbeeld Cassiopeia en zijn schijnbare afmeting bedraagt 10,0’. Dit is een circumpolair object en staat om 01:32 uur aan het hoogste punt, op een hoogte van 81°, dus vrijwel in het zenit. Bij het waarnemen van een zwak en contrastarm object als deze gasnevel is een behoorlijke telescoop nodig om iets te kunnen zien. Foto: DSS.

woensdag 9 oktober

De maand oktober is zeer geschikt om de gasnevel IC63, bekend als de gamma Cas-nevel, te zien. IC63 staat in het sterrenbeeld Cassiopeia en heeft een schijnbare afmeting van 10,0’. Het object is circumpolair en staat om 01:31 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 81° boven de horizon, dus vrijwel in het zenit. Een donkere locatie en een datum rond Nieuwe Maan zijn aan te raden, bijvoorbeeld in de week rond 2 oktober. Bij het waarnemen van een zwak en contrastarm object als deze gasnevel is een behoorlijke telescoop nodig om iets te kunnen zien. Foto: DSS.

09:05:

Jupiter is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting langs de ecliptica om en gaat tegen de gangbare richting in bewegen. Hiermee begint Jupiter's oppositielus en de planeet wordt steeds beter zichtbaar naarmate zijn oppositie nadert. De planeet is op dit moment met name 's ochtends goed zichtbaar en de opkomst van de planeet vindt elke dag iets vroeger plaats. Tijdens de oppositie zal Jupiter rond zonsondergang opkomen en rond zonsopkomst weer ondergaan, en daarmee vrijwel de gehele nacht zichtbaar zijn. Jupiter is met het blote oog als een opvallend heldere “ster” aan de hemel zichtbaar. Al met een verrekijker (op statief) zijn de vier grote Galileïsche manen te zien. Met behulp van een telescoop kunnen de bandenstructuur en de Grote Rode Vlek van de reuzenplaneet worden waargenomen. Ook zijn dan overgangen, verduisteringen en bedekkingen van de jupitermanen te zien. Jupiter staat in het sterrenbeeld Stier. De planeet heeft een helderheid van -2,5m en zijn schijnbare diameter meet 43,3”. Gebruik deze hemelkaart om de planeet te vinden. Voor meer informatie over de positie en zichtbaarheid van de planeet, zie het hoofdstuk Jupiter. Zie de interactieve applet Planeetverschijnselen voor meer gegevens.

22:02: Alle manen oost van Jupiter

Tussen 22:02 en 3:00 uur (10 oktober) nemen we alle grote Jupitermanen ten oosten van de planeetschijf waar. Vanaf Jupiter gezien zijn dat Io, Europa, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat in het oosten op een hoogte van 24° boven de horizon. De Zon staat 43° onder de horizon en het is donker. Om de Galileïsche manen van Jupiter te bekijken is een stabiele verrekijker voldoende. Zie ook het slingerdiagram voor de manen van Jupiter.

donderdag 10 oktober

01:48: Volledige overgang van Io

Vannacht is een overgang van de Jupitermaan Io en van Io's schaduw over de planeetschijf van Jupiter volledig te zien. Om 1:48 uur zien we het begin van de schaduwovergang op het moment dat Io's schaduw op het oppervlak van Jupiter verschijnt, en eindigt om 5:11 uur, wanneer Io de schijf van Jupiter weer verlaat. In de tussentijd is te zien hoe Io voor de Jupiterschijf verschijnt (03:00 uur) en Io's schaduw het Jupiteroppervlak weer verlaat (03:59 uur). Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen.

09:55: Mercurius staat 2.4° ten noordoosten van Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). De dichtste nadering vindt om 09:55 plaats, in de Lage Landen op een hoogte van 10°, maar bij daglicht. De samenstand is vanuit de Lage Landen vrijwel onzichtbaar. Mercurius heeft op dit moment een helderheid van -0,9m.

20:55:

De Maan is in de fase van Eerste Kwartier. De rechter helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de avond en vroege nacht zichtbaar. Om de Maan waar te nemen door een verrekijker of telescoop is de tijd rond (en met name voor) Eerste Kwartier zeer geschikt. Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan komt de Zon net op. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee en het maanoppervlak krijgt daarmee, bekeken door een kijker, een duidelijk driedimensionaal karakter. Zie ook de maandelijkse maanfasekalender.

23:08: Bedekking van Io

In de nacht van 10 op 11 oktober zijn een bedekking door de planeetschijf van Jupiter en verduistering van Io volledig waar te nemen. De verduistering begint om 23:08 uur, wanneer Io in Jupiters schaduw verdwijnt, en duurt tot 2:31 uur, wanneer Io weer van achter Jupiter tevoorschijn komt. Voor het bekijken van een bedekking is een (kleine) telescoop nodig, voor het volgen van een verduistering is een stabiele verrekijker voldoende. Voor meer details, zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter.

maandag 14 oktober

00:03: Overgang van Europa

Vannacht is een overgang van de Jupitermaan Europa en van Europa's schaduw over de planeetschijf van Jupiter bijna helemaal te zien. Om 0:03 uur zien we het begin van de overgang wanneer Europa de schijf van Jupiter betreedt, en duurt tot 2:35 uur, wanneer Europa de schijf van Jupiter weer verlaat. In de tussentijd is waar te nemen hoe Europa's schaduw de Jupiterschijf verlaat (om 00:13 uur). Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen.

donderdag 17 oktober

02:51: Maan in het perigeum

De Maan staat in het perigeum; het punt van zijn baan om de Aarde dat het dichtst bij de Aarde ligt. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt 357175 km. Door de geringere afstand lijkt de Maan nu groter aan de hemel te staan dan gemiddeld: 33’27,3”. De Maan is wassend, voor 100% verlicht en hij is vrijwel de gehele nacht zichtbaar; 's avonds in het (zuid)oosten en tegen de ochtend in het westen of zuidwesten. Het kaartje toont de Maan om 0:56 uur in het sterrenbeeld Vissen, op 45° boven de horizon, in het zuiden. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

03:42: Volledige overgang van Io

Vannacht zijn overgangen van Io en haar schaduw over de planeetschijf van Jupiter volledig waar te nemen. Om 3:42 uur zien we het begin van de schaduwovergang op het moment dat Io's schaduw op het oppervlak van Jupiter verschijnt, en eindigt om 7:00 uur, wanneer Io de schijf van Jupiter weer verlaat. In de tussentijd is te zien hoe Io voor de Jupiterschijf verschijnt (04:49 uur) en Io's schaduw het Jupiteroppervlak weer verlaat (om 05:53 uur). Voor meer details en andere verschijnselen, zie deze tabel.

13:26:

Het is Volle Maan. De Maan staat vrijwel precies tegenover de Zon aan de hemel. We zien hierdoor de Maan vrijwel de hele nacht, en de verlichte kant van de Maan is naar de Aarde gekeerd. Hoewel de Maan als geheel op dit moment erg goed te zien is, zijn er weinig details op de Maan zichtbaar. Voor een waarnemer in het midden van het deel van de Maan dat naar de Aarde toe gekeerd is staat de Zon in het zenit, en doordat het zonlicht vanuit de richting van de Aarde komt zien we vanaf de Aarde geen schaduwen van bergen en kraters, zodat er nauwelijks contrast is in het maanbeeld. Daar komt nog bij dat de Volle Maan andere, zwakkere hemelobjecten overstraalt, zodat deze niet of nauwelijks zichtbaar zijn. De Maan staat op een afstand van slechts 357367 km van de Aarde, en hierdoor lijkt deze zo'n 7% groter en circa 14% helderder dan gemiddeld.

14:16: Fortuna in oppositie

De planetoïde 19 Fortuna is in oppositie. Het kleine planeetje, in het sterrenbeeld Vissen, heeft nu een schijnbare magnitude van slechts +9,3m. Er is daarom een telescoop met redelijke opening nodig om het object te kunnen zien. Voor een waarnemer in Utrecht staat Fortuna rond 01:27 uur in het zuiden, op circa 48° boven de horizon. Klik op het kaartje hiernaast voor een grotere kaart, met de positie van de planetoïde en sterren tot magnitude +10,1m. Kijk op deze detailpagina voor meer informatie over de oppositie van Fortuna.

vrijdag 18 oktober

Dit is een goed moment in het jaar om het sterrenstelsel M33, ook bekend als de Driehoeknevel, te zien. M33 is te vinden in het sterrenbeeld Driehoek, heeft een magnitude van 5,7m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 62,0’. Het object komt om 16:09 uur op, gaat om 10:46 uur onder en staat om 01:30 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 69° boven de horizon. Voor het waarnemen van deepsky-objecten is de precieze datum minder belangrijk dan een donkere, liefst maanloze, hemel. Om een donker moment zonder Maan te vinden kunnen de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon van pas komen. Voor het zien van een relatief helder, maar vaag object als dit sterrenstelsel is een verrekijker (op statief) voldoende, maar een telescoop is nodig om details weer te geven. Foto: DSS.

01:02: Bedekking van Io

Vannacht zijn een bedekking door de planeetschijf van Jupiter en verduistering van Io volledig te zien. De verduistering begint om 1:02 uur, op het moment dat Io in Jupiters schaduw verdwijnt, en duurt tot 4:20 uur, op het moment dat Io weer van achter Jupiter verschijnt. Voor meer details, zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter.

22:10: Volledige overgang van Io

In de nacht van 18 op 19 oktober is een overgang van de Jupitermaan Io en van Io's schaduw over de planeetschijf van Jupiter in zijn geheel te zien. Om 22:10 uur zien we het begin van de schaduwovergang wanneer Io's schaduw op het oppervlak van Jupiter verschijnt, en duurt tot 1:27 uur, op het moment dat Io de Jupiterschijf weer achter zich laat. In de tussentijd is waar te nemen hoe Io voor de Jupiterschijf verschijnt (om 23:16 uur) en Io's schaduw het Jupiteroppervlak weer verlaat (om 00:21 uur).

zaterdag 19 oktober

21:34:

De Maan bedekt SAO 76215, een ster met een helderheid van +5,4m in het sterrenbeeld Stier. De ster verdwijnt om 21:34 achter de verlichte maanrand en komt om 22:26 uur weer tevoorschijn aan de dunne onverlichte kant van de Maan. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 18° staan, aan het einde van de bedekking op 26°. De Maan is voor 92% verlicht, wat het niet gemakkelijker maakt om de bedekking waar te nemen. Deze tabel toont de details van de bedekking voor een aantal plaatsen in Nederland en België.

maandag 21 oktober

00:18: Volledige overgang van Europa

Vannacht zijn overgangen van Europa en haar schaduw over de planeetschijf van Jupiter in zijn geheel te zien. Om 0:18 uur zien we het begin van de schaduwovergang wanneer Europa's schaduw op het oppervlak van Jupiter verschijnt, en eindigt om 4:59 uur, wanneer Europa de schijf van Jupiter weer verlaat. Tussen beide gebeurtenissen in is waar te nemen hoe Europa de schijf van Jupiter betreedt (02:28 uur) en Europa's schaduw het Jupiteroppervlak weer verlaat (om 02:50 uur). Voor meer details, zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter.

04:59: Alle manen west van Jupiter

Tussen 4:59 en 7:40 uur staan alle Galileïsche manen ten westen van Jupiter. Vanaf Jupiter gezien zijn dat Europa, Io, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 57° boven de zuidwestelijke horizon en de planeet is gemakkelijk te vinden. De Zon staat 18° onder de horizon en het is donker. Voor het waarnemen van de manen van Jupiter is een stabiele verrekijker voldoende.

07:45: Kaartje

De Maan staat 5,2° ten noorden van Jupiter (-2,6m), in het sterrenbeeld Stier. De dichtste nadering vindt om 11:24 plaats, in de Lage Landen op een hoogte van 16°, maar bij daglicht. De samenstand is te zien rond 7:45 uur. Het tweetal staat dan boven de westzuidwestelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 48°, 5,5° van elkaar vandaan. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor 81% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn.

21:38:

De Maan bedekt 136 Tauri, een ster van magnitude +4,6 in het sterrenbeeld Stier. Om 21:38 wordt de ster bedekt door de verlichte maanrand en om 22:06 komt deze weer tevoorschijn van achter de onverlichte rand. Een waarnemer in Utrecht ziet de Maan aan het begin op een hoogte van 6° staan, aan het einde van de bedekking op 10°. De Maan is voor 75% verlicht. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel.

23:00: Kaartje

Het maximum van de meteorenzwerm Orioniden vindt vandaag plaats. De meteoren van de Orioniden zijn snel en hebben nalichtende sporen. Wanneer de radiant in het zenit zou staan, zouden er van deze zwerm naar verwachting gemiddeld zo'n 23 meteoren per uur vallen. Rond 6:00 uur staat de radiant van de zwerm in het hoogste punt (op 54°) aan de hemel. Door de matige omstandigheden zijn er bij ons dan ieder uur vermoedelijk slechts ongeveer 2 meteoren zichtbaar van deze zwerm. In totaal zijn er, door meteoren van andere zwermen en sporadische meteoren, bij donkere en heldere hemel circa 4–9 “vallende sterren” per uur te zien. De Maan is voor ongeveer 70% verlicht en kan dit jaar flink storen; de zwakkere meteoren zullen hierdoor niet zichtbaar zijn. Rond 7:45 uur gaat het schemeren en om 8:17 uur komt de Zon op. De piek van deze zwerm is relatief hoog, maar de lengte van het maximum is met 5,4 dagen vrij kort, waardoor het totaal aantal meteoren in deze zwerm toch niet al te groot is. Er is geen speciale apparatuur nodig om meteoren waar te kunnen nemen. Het blote oog, een heldere hemel, een ligstoel en wat geduld zijn de belangrijkste ingrediënten. Zie de pagina Orioniden 2024 voor meer details voor deze zwerm. Zie ook Wat zijn vallende sterren? en Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen.

dinsdag 22 oktober

07:33: Ganymedes bij Callisto

Jupiters satelliet Ganymedes staat 16,1” ten zuiden van Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 48° boven de horizon, in het westzuidwesten en de planeet is goed zichtbaar. De Zon staat 7° onder de horizon en het schemert. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

woensdag 23 oktober

06:00: Ganymedes bij Callisto

Jupiters satelliet Ganymedes staat 9,8” ten zuiden van Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 58° boven de horizon, in het zuidzuidwesten en de planeet is gemakkelijk te vinden. De Zon staat 22° onder de horizon en het is donker. Voor het waarnemen van de Galileïsche manen is een goede, stabiele verrekijker genoeg. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

21:06: Alle manen oost van Jupiter

Van 21:06 tot 6:37 uur (24/10) nemen we alle grote Jupitermanen ten oosten van de planeetschijf waar. In toenemende afstand van de planeet staan Callisto, Io, Ganymedes en Europa. Jupiter staat op een hoogte van 45° boven de horizon, in het oostzuidoosten en de planeet is gemakkelijk te vinden. De Zon staat 49° onder de horizon en het is goed donker. Voor het waarnemen van de manen van Jupiter is een stabiele verrekijker voldoende.

23:30: Kaartje

De Maan staat 2,6° ten zuiden van Pollux, de helderste ster van het sterrenbeeld Tweelingen (+1,1m). De dichtste nadering gebeurt om 19:08, onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen en in de schemering. Bekijk de samenstand rond 23:30 uur. De twee objecten staan dan in het noordoosten, circa 6° boven de horizon, 3,7° van elkaar vandaan. De Maan is voor 55% verlicht. Voor de zichtbaarheid en andere gegevens van de Maan, zie de pagina Vannacht aan de hemel.

23:45: Kaartje

De Maan staat 3,1° ten noorden van Mars (+0,2m), in het sterrenbeeld Tweelingen. De dichtste nadering gebeurt om 21:55, bij ons 7° onder de horizon. De samenstand is te zien rond 23:45 uur. De twee objecten staan dan in het oostnoordoosten, op een hoogte van ongeveer 5°, op een onderlinge afstand van 3,3°. De Maan is voor 55% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn.

donderdag 24 oktober

10:03:

De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de late nacht en vroege ochtend zichtbaar. Rond, en vooral na Laatste Kwartier is een goed moment om het maanoppervlak waar te nemen; Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan gaat de Zon net onder. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee en het oppervlak van de Maan krijgt daarmee een driedimensionaal karakter, gezien door een kijker. Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen.

vrijdag 25 oktober

19:00: Kaartje

Venus staat 3,0° ten noorden van Antares, de helderste ster van het sterrenbeeld Schorpioen (+1,0m). De dichtste nadering vindt om 08:45 plaats, bij ons onder de horizon en bovendien bij daglicht. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar op 25 oktober rond 19 uur, of op 26 oktober rond 18:45 uur. De twee objecten staan in het eerste geval in het zuidwesten, op een hoogte van ongeveer 3°, 3,1° van elkaar verwijderd. In het tweede geval staan de twee hemellichamen in het zuidwesten, op zo'n 4° boven de horizon, zo'n 3,1° van elkaar vandaan. Kies een waarneemplaats met vrije blik op de horizon. De Zon staat slechts 4° onder de horizon. Venus heeft op dit moment een helderheid van -4,0m. Voor de zichtbaarheid van planeten en deepsky-objecten, zie Vannacht aan de hemel.

zaterdag 26 oktober

00:04: Volledige overgang van Io

Vannacht zijn overgangen van Io en haar schaduw over de planeetschijf van Jupiter volledig te zien. Om 0:04 uur zien we het begin van de schaduwovergang wanneer Io's schaduw op het oppervlak van Jupiter verschijnt, en duurt tot 3:14 uur, op het moment dat Io de Jupiterschijf weer achter zich laat. In de tussentijd is waar te nemen hoe Io de schijf van Jupiter betreedt (01:03 uur) en Io's schaduw het Jupiteroppervlak weer verlaat (om 02:15 uur). Voor het bekijken van een overgang of een schaduwovergang is een redelijk grote telescoop nodig. Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen.

08:00: Kaartje

De Maan staat 1,8° ten noordoosten van Regulus, de helderste ster van het sterrenbeeld Leeuw (+1,4m). De dichtste nadering gebeurt om 18:27, onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen en in de schemering. Bekijk de samenstand rond 8 uur, of op 27 oktober rond 3:30 uur. De twee objecten staan in het eerste geval zo'n 48° boven de zuidzuidoostelijke horizon, op een onderlinge afstand van 5,4°. In het andere geval is de samenstand te zien op circa 8° boven de oostelijke horizon, 5,8° van elkaar verwijderd. De Zon staat slechts 4° onder de horizon. De Maan is voor ongeveer 29% verlicht.

zondag 27 oktober

00:34: Alle manen oost van Jupiter

Van 0:34 tot 4:38 uur nemen we alle grote Jupitermanen ten oosten van de planeetschijf waar. In toenemende afstand van de planeet staan Ganymedes, Io, Europa en Callisto. Jupiter staat boven de zuidoostelijke horizon, op een hoogte van 52° en de planeet is gemakkelijk te vinden. De Zon staat 48° onder de horizon en het is donker.

03:00 MET:

Einde van de zomertijd. Om 3 uur Midden-Europese zomertijd (MEZT) wordt de klok een uur terug gezet en is het 2 uur wintertijd (MET). Daarmee bevinden we ons weer in onze standaard tijdzone. De tijd tussen 2 en 3 uur komt vannacht tweemaal voorbij, waardoor je een uur langer kunt slapen. Je kunt uiteraard ook je klok pas op zondagochtend omzetten, zodat je een uur langer op mag blijven ☺. Voor meer informatie over het begin en einde van de zomertijd in Nederland en België, zie de pagina Begin en einde van de zomertijd.

maandag 28 oktober

01:55 MET: Volledige overgang van Europa

Vannacht is een overgang van de Jupitermaan Europa en van Europa's schaduw over de planeetschijf van Jupiter volledig te zien. Om 1:55 uur zien we het begin van de schaduwovergang op het moment dat Europa's schaduw op het oppervlak van Jupiter verschijnt, en eindigt om 6:21 uur, wanneer Europa de Jupiterschijf weer achter zich laat. In de tussentijd is te zien hoe Europa de schijf van Jupiter betreedt (om 03:50 uur) en Europa's schaduw de Jupiterschijf weer achter zich laat (om 04:26 uur). Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen.

dinsdag 29 oktober

23:50 MET: Maan in het apogeum

De Maan is in het punt van zijn baan dat het verst van de Aarde ligt: het apogeum. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt 406161 km. Door de grotere afstand lijkt de Maan nu kleiner aan de hemel te staan dan gemiddeld: 29’25,2”. De Maan is op dit moment afnemend, voor 7% verlicht en is aan het eind van de nacht, kort voor zonsopkomst, te zien. Het kaartje toont de Maan om 6:54 uur in het sterrenbeeld Maagd, op een hoogte van 23° boven de horizon, in het zuidoosten. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

woensdag 30 oktober

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de open cluster NGC869, bekend als de Dubbelcluster, op te zoeken. De open cluster staat in het sterrenbeeld Perseus, heeft een magnitude van 4,0m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 30,0’. Het object is circumpolair en staat om 00:27 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 85° boven de horizon, dus vrijwel in het zenit. Voor het waarnemen van deepsky-objecten is de precieze datum minder belangrijk dan een donkere, liefst maanloze, hemel. Voor het vinden van een donker en maanloos moment, zie de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon. Om een relatief helder en scherp object als deze open cluster waar te nemen is een verrekijker op statief al voldoende, maar met een kleine telescoop zijn uiteraard meer details te zien. Foto: DSS.

19:37 MET: Alle manen oost van Jupiter

Van 19:37 tot 6:57 uur (31/10) nemen we alle grote Jupitermanen ten oosten van de planeetschijf waar. Vanaf Jupiter gezien zijn dat Ganymedes, Io, Europa en Callisto. Jupiter staat in het zuidoosten op een hoogte van 52° boven de horizon en de planeet is gemakkelijk te vinden. De Zon staat 51° onder de horizon en het is donker.

donderdag 31 oktober

Dit is een goed moment in het jaar om de open cluster NGC884, ook de Dubbelcluster genaamd, waar te nemen. NGC884 staat in het sterrenbeeld Perseus, heeft een magnitude van 4,0m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 30,0’. Dit is een circumpolair object en staat om 00:27 uur aan het hoogste punt, op een hoogte van 85°, dus vrijwel in het zenit. Zie deze detailpagina voor NGC884 voor meer gegevens. Foto: DSS.

06:45 MET: Kaartje

De Maan bedekt Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd (+1,0m). Het maximum van de bedekking vindt om 04:45 plaats, onder de horizon voor een waarnemer in de Benelux. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar rond 6:45 uur. De twee objecten staan dan boven de oostzuidoostelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 3°, op een onderlinge afstand van 46'. Kies een waarneemplaats met vrije blik op de horizon. De Maan is voor 2% verlicht. Zie de detailpagina voor meer informatie over deze bedekking. Voor de zichtbaarheid van Maan en deepsky-objecten, zie Vannacht aan de hemel.