|
|
De meteorenzwerm Leoniden
in november 2010
|
De meteorenzwerm Leoniden bereikt op woensdag 17 november 2010, rond 18 uur, zijn maximum.
De meteoren van de Leoniden zijn snel, en de zwerm is bekend vanwege zijn regens in 1799, 1833, 1866, 1966 en 1999. Wanneer de radiant in het zenit zou staan, zouden er van deze zwerm naar verwachting gemiddeld zo'n 13 meteoren per uur vallen. Rond 7:00 uur staat de radiant van de zwerm in het hoogste punt (op 60°) aan de hemel. Het beste moment om Leoniden waar te nemen is op 18 november rond 6:00 uur (zie het kaartje). De radiant van de zwerm staat dan ongeveer 57° boven de zuidzuidoostelijke horizon. Er zijn dan bij ons ieder uur naar schatting ongeveer 5–10 meteoren van deze zwerm zichtbaar. Samen met meteoren van andere zwermen, en sporadische meteoren, zijn er bij donkere, heldere hemel in totaal circa 22–32 meteoren per uur zichtbaar. Op een donkere locatie zijn circa vier keer zoveel meteoren zichtbaar als in een grote stad. De Maan is voor ongeveer 90% verlicht en is een flinke stoorzender; alleen de helderste meteoren zijn hierdoor dit jaar zichtbaar. De Maan gaat om 4:29 uur onder, en stoort daarna natuurlijk niet. Rond 7:30 uur gaat het schemeren en om 8:05 uur komt de Zon op.
Over het algemeen zijn de de meteoren van een zwerm niet alleen op de dag van het maximum zichtbaar. Zo is gedurende circa 3,0 dagen rondom het maximum meer dan de helft van het maximum aantal meteoren per uur (4) van de Leoniden te zien. Tot 4 dagen voor en na het maximum zijn nog meteoren van deze zwerm te herkennen. De zwerm heeft daarmee een relatief korte piek. Probeer dus ook enkele nachten voor en na het maximum meteoren waar te nemen. Iedere dag verder weg van het maximum zijn er echter wel ongeveer 40% minder meteoren per uur te zien. De typische snelheden van de meteoren in deze zwerm zijn met circa 71 km/s (ongeveer 253.800 km/uur) relatief hoog. Meteoren waarnemen kan zonder speciale instrumenten. Het blote oog, een heldere hemel, een ligstoel, warme kleren en wat geduld zijn de belangrijkste benodigdheden (zie Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen). Op een donkere locatie zijn meer “vallende sterren” zichtbaar.
Figuur: Kaart van Nederland met aantallen meteoren
|
|
|
Kaart van Nederland met de geschatte aantallen Leoniden per uur, bij heldere hemel.
Het kaartje toont de situatie ten tijde van het maximum, op donderdag 18 november om 06:00 uur.
De kleur geeft voor iedere plaats aan hoeveel meteoren vanuit die locatie te verwachten zijn.
Vanuit lichte gebieden op de kaart, bijvoorbeeld in en rond steden, zijn minder “vallende sterren” te zien dan vanuit donkere gebieden, door de lichtvervuiling.
Het aantal meteoren per uur behorende bij iedere kleur kan worden afgelezen in de legenda.
Data lichtvervuiling: RIVM.
|
Tabel: de meteorenzwerm Leoniden in de nacht van het maximum
|
| Datum | Tijd | | Δt | | Radiant | | Meteoren per uur | | Zon | | Maan |
| | | | | richting | hoogte | | zwerm | totaal | | hoogte | | hoogte | fase |
| 18/11 | 02:00 | | 8u | | O | 26° | | 1 | 5 | | -51° | | 21° | 87% |
| 18/11 | 03:00 | | 9u | | O | 35° | | 1 | 6 | | -45° | | 12° | 87% |
| 18/11 | 04:00 | | 10u | | OZO | 44° | | 1 | 6 | | -36° | | 4° | 87% |
| 18/11 | 05:00 | | 11u | | ZO | 52° | | 7 | 27 | | -27° | | -4° | 88% |
| 18/11 | 06:00 | | 12u | | ZZO | 57° | | 8 | 27 | | -18° | | -12° | 88% |
| 18/11 | 07:00 | | 13u | | Z | 60° | | 2 | 5 | | -9° | | -19° | 88% |
|
|
Grafiek: Leoniden in de nacht van het maximum
Meteorenaantallen per uur voor een donkere locatie in de nacht van het maximum. Aantallen Leoniden zijn in rood, overige meteoren in blauw.
|
Tabel: de meteorenzwerm Leoniden in de nachten rond het maximum
|
| Datum | Beste | | Δt | | Radiant | | Meteoren per uur | | Zon | | Maan |
| tijd | | | | richting | hoogte | | zwerm | totaal | | hoogte | | hoogte | fase |
| 16/11 | 4:30 | | -38u | | OZO | 47° | | 3 | 25 | | -31° | | -19° | 72% |
| 17/11 | 5:30 | | -13u | | ZO | 54° | | 7 | 27 | | -22° | | -18° | 81% |
| 18/11 | 5:30 | | 11u | | ZO | 55° | | 7 | 27 | | -23° | | -8° | 88% |
| 19/11 | 6:00 | | 36u | | ZZO | 58° | | 4 | 23 | | -18° | | -3° | 93% |
| 20/11 | 3:30 | | 57u | | OZO | 40° | | 0 | 4 | | -41° | | 28° | 97% |
|
|
Grafiek: Leoniden in de nachten rond het maximum
Meteorenaantallen per uur voor een donkere locatie in de nachten rond het maximum. Aantallen Leoniden zijn in rood, overige meteoren in blauw.
|
Tabel: de meteorenzwerm Leoniden in andere jaren
|
| Jaar | Datum | Beste | | Δt | | Radiant | | Meteoren per uur | | Zon | | Maan |
| | tijd | | | | richting | hoogte | | zwerm | totaal | | hoogte | | hoogte | fase |
| 2007 | 18/11 | 5:30 | | 6u | | ZO | 55° | | 8 | 28 | | -23° | | -47° | 53% |
| 2008 | 16/11 | 19:30 | | -10u | | N | -16° | | 0 | 7 | | -24° | | 0° | 83% |
| 2009 | 17/11 | 5:30 | | -7u | | ZO | 55° | | 8 | 29 | | -23° | | -29° | 0% |
| 2010 | 18/11 | 5:30 | | 11u | | ZO | 55° | | 7 | 27 | | -23° | | -8° | 88% |
| 2011 | 17/11 | 23:00 | | -1u | | NO | 0° | | 0 | 14 | | -52° | | -1° | 58% |
| 2012 | 17/11 | 5:30 | | -1u | | ZO | 55° | | 7 | 25 | | -23° | | -51° | 15% |
| 2013 | 17/11 | 4:30 | | -8u | | OZO | 47° | | 2 | 6 | | -32° | | 26° | 100% |
|
|
Grafiek: Leoniden in andere jaren
Meteorenaantallen per uur voor een donkere locatie in andere jaren. Aantallen Leoniden zijn in rood, overige meteoren in blauw.
|
Grafiek: aantallen meteoren vannacht aan de hemel
|
| Aantallen meteoren per uur: sporadisch, zwermen, totaal. |
 De Leoniden zijn een van de bekendste meteorenzwermen aan onze sterrenhemel, doordat ze verschillende malen extreem hoge activiteit hebben vertoond. De sterrenregen van de ochtend van 13 november 1833 was met name in Noord-Amerika indrukwekkend (zie de afbeelding links). Ooggetuigen rapporteerden tot 1000 meteoren per minuut, waaronder veel vuurbollen, gedurende ongeveer een half uur. Het spektakel was de aanleiding voor een aantal onderzoekers om te proberen de aard van de “vallende sterren” te achterhalen, wat wel wordt gezien als de geboorte van de meteoren-astronomie. Uit historische bronnen blijkt dat een sterrenregen van de Leoniden waarschijnlijk al in het jaar 855 werd waargenomen in Bagdad, en in 902 in Egypte en Italië. Ook in 1771, 1799, 1832/3, 1866/7, 1966 en 1999 zijn meteorenregens gezien, terwijl in andere jaren die in de circa 33-jarige cyclus passen verhoogde maar minder extreme activiteit werd waargenomen. Die cyclus komt overeen met de baanperiode van de bronkomeet 55P/Temple-Tuttle. Mogelijk volgt een nieuwe periode van verhoogde activiteit in de jaren 2033–2035, al vindt niet iedere 33 jaar een meteorenregen plaats, en is de verwachting dat de regens in de komende eeuwen minder frequent worden, totdat ze geheel verdwenen zijn.
Meteoren worden in de volksmond ook wel vallende sterren genoemd. In werkelijkheid gaat het niet om sterren die vallen, maar om minuscule stukjes steen en gruis die onder hoge snelheden de aardatmosfeer binnenkomen en op ongeveer 80–120 km hoogte verdampen. Het lichtflitsje dat we zien is met name de lucht om het steentje heen die aan het gloeien gebracht wordt. Een meteorenzwerm is een verzameling van meteoren die rond dezelfde tijd en in hetzelfde gebied aan de hemel zichtbaar zijn. De meteoren lijken uit één punt aan de hemel te komen, dat we de radiant noemen. Deze beweging wordt veroorzaakt door zowel de beweging van de meteoren zelf als door de baansnelheid van de Aarde.
Zie ook Meteoren vannacht aan de hemel, de pagina jaarlijkse meteoorzwermen voor informatie over andere zwermen, de uitleg bij de jaarlijkse meteoorzwermen voor meer informatie over deze tabel en de pagina's Wat zijn vallende sterren? en Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen.
Grafiek: meteorenactiviteit dit jaar
Grafiek van de maximale meteorenactiviteit per nacht (HRmax)
in Nederland en België, voor heel 2010. De zwarte
streepjeslijn toont de diffuse achtergrond, de gekleurde curves stellen de verschillende zwemen voor
en de zwarte doorgetrokken lijn geeft het maximale totale aantal meteoren per uur, voor iedere nacht. De verticale
gekleurde stippellijnen tonen de data van de maxima van de grootste zwermen, met de eerste letter van de
naam bovenin. De ruwweg maandelijkse dippen worden veroorzaakt door de Volle Maan.
Kijk op de pagina Jaarlijkse meteorenzwermen in 2010 voor andere meteorenzwermen in dit jaar.
<< ι-Aurigiden 2010
—
α-Monocerotiden 2010 >>
|
SterHemel
app
MijnHemel
–
Hemel vannacht
–
Weer
–
Meteoorzwermen
–
Astrokalender
–
Hemelkaart
–
Op / onder
–
Zon / Maan
–
Maanfasen
–
Sterrenbeelden
–
Deepsky
